Co to jest psychoterapia i jak może pomóc?
Psychoterapia to coś więcej niż rozmowa – to naukowo udowodniona metoda leczenia, która pomaga poradzić sobie z trudnymi emocjami, kryzysem, zaburzeniami psychicznymi, a także wspiera w rozwoju osobistym. W artykule autorstwa Ernesta Swory poznasz, czym dokładnie jest psychoterapia, kto ją prowadzi i kiedy warto z niej skorzystać. Dowiesz się również, na czym polega skuteczność różnych nurtów terapeutycznych i jak wygląda współpraca z psychoterapeutą. Jeśli zastanawiasz się, czy psychoterapia jest dla Ciebie – ten tekst pomoże Ci znaleźć odpowiedź.
Ernest Swora
Czym jest psychoterapia i w czym może być użyteczna?
Psychoterapia, jako interwencja, której podstawą są profesjonalne oddziaływania
psychologiczne, jest skierowana do osób, które doświadczają trudności w radzeniu sobie z trudnymi
emocjami (np. lęk, smutek), mają problemy z radzeniem sobie w codziennym życiu lub potrzebują
wsparcia w trudnych sytuacjach i kryzysach. To również proces, który wykracza poza ramy
poradnictwa psychologicznego i czerpie z dorobku naukowego psychologii (w tym psychologii
klinicznej i zdrowia), psychiatrii, biologii i neurokognitywistyki.
Psychoterapia to przede wszystkim metoda leczenia, która polega na profesjonalnie wdrażanych interwencjach
wykorzystujących konkretne techniki i narzędzia oparte na wiedzy psychologicznej. Jej podstawą
jest w kontakt / relacja pacjenta z psychoterapeutą, czyli osobą, która posiada profesjonalne
kompetencje umożliwiające prawidłowe korzystanie z technik psychoterapeutycznych (Grzesiuk,
2002; Popiel, Pragłowska, 2023). Można również powiedzieć, że psychoterapia może być również
przydatna osobom, które pragną pogłębiać pracę nad swoim rozwojem w różnych obszarach życia.
Psychoterapia może być pomocna zarówno dla osób z rozpoznanymi zaburzeniami psychicznymi,
jak i dla tych, którzy chcą po prostu lepiej zrozumieć siebie i swoje zachowania
Kiedy psychoterapia może pomóc?
Psychoterapia okazuje się skuteczna w przypadku:
- trudności w radzeniu sobie z depresją, lękiem
- trudności w relacjach z innymi: problemy w budowaniu i utrzymywaniu satysfakcjonujących
relacji z innymi - kryzysach: żałoba, rozwód, utrata pracy i motywacji do dalszego rozwoju, przytłoczenie
codziennymi problemami, problemy w pracy lub rodzinie - zaburzeniach psychicznych: schizofrenia, depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia osobowości,
zaburzenia odżywania - uzależnieniach: choroba alkoholowa, narkomania, hazard, uzależnienie od social-mediów
- rozwoju osobistego: chęć lepszego zrozumienia siebie, poprawa w zakresie radzenia sobie w
sytuacjach trudnych - problemach z poczuciem własnej wartości: niskie poczucie własnej wartości, brak wiary we
własne możliwości, brak poczucia sensu - trudności związane z tożsamością: trudności z określeniem własnej tożsamości, szczególnie w okresie dorastania.
Kim jest psychoterapeuta?
Psychoterapię prowadzi psychoterapeuta, specjalista w dziedzinie zdrowia psychicznego,
który przeszedł lub jest w trakcie realizowania specjalistycznego i całościowego szkolenie oraz
posiada certyfikat psychoterapeuty. Najczęściej jest nim psycholog, psychiatra lub osoba z innego
wykształcenia humanistycznego, która ukończyła szkołę psychoterapii. Psychoterapeuta prowadzi
proces psychoterapii według określonej metody (np. terapii poznawczo – behawioralnej czy
psychodynamicznej) w oparciu o ściśle ustalony z pacjentem plan terapeutyczny (kontrakt
terapeutyczny) oraz zasady etyki.
Pacjent zgłasza się do psychoterapeuty w celu poprawy swojego funkcjonowania czy
trudności, która skłoniła go do sięgnięcia po wsparcie. Wpływa to na asymetryczność relacji i
powoduje, że nie jest ona wyłącznym czynnikiem leczącym. Empatia, autentyczność, elastyczność
poznawcza, uważność, umiejętności społeczne oraz tak ważna kultura osobista połączone z
odpowiednio dobranymi technikami i oddziaływaniami, stanowią o właściwej współpracy
terapeutycznej i wpływają na powodzenie terapii (Ackerman, Hilsenroth, 2003). Ważny jest
również aktywny i regularny udział pacjenta w procesie terapeutycznym.
Skuteczność psychoterapii i dobre praktyki
Niektóre osoby zauważają poprawę już po kilku sesjach, podczas gdy w przypadku terapii
długoterminowych efekty mogą pojawić się później. Badania pokazują, że niezależnie od
modalności psychoterapia może być skuteczną metodą leczenia depresji czy zaburzeń lękowych, a
także w niektórych przypadkach jej skuteczność jest bardziej efektywna i trwała niż leczenie
wyłącznie farmakologiczne (Van Bronswijk i in., 2019; Weisberg i in., 2014; Swift i in., 2017).
Praktyka oparta na dowodach (Evidence-Based Practice, EBP) wskazuje jednak, że przy
wyborze psychoterapii warto sięgać po metody i techniki, których skuteczność została
potwierdzona w badaniach, jednocześnie dostosowując je do indywidualnych potrzeb pacjenta i
uwarunkowań środowiskowych. Dla przykładu, wyniki badań wskazują, że psychoterapia
poznawczo-behawioralna okazuje się skuteczną metodą leczenia w redukcji objawów zaburzeń
depresyjnych, zaburzeń lękowych (w tym m. in. lęku napadowego z agorafobią lub bez czy fobii
społecznej), zaburzeń psychotycznych, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych, bulimii, PTSD, chorób
somatycznych oraz niektórych obszarów i cech zaburzeń osobowości typu borderline (Kowalski i
in., 2024). Natomiast metody psychodynamiczne mogą być skuteczne w przypadku depresji, nerwic
i zaburzeń osobowości (Gabbard, 2015; Zajenkowska i in., 2024).
Podsumowanie
Psychoterapia łącząca potrzeby i wartości pacjenta, dostępne dowody
naukowe i doświadczenie kliniczne może zapewnić optymalne i wymierne rezultaty podjętego
leczenia. Relacja terapeutyczna jest również procesem, w którym metoda spotyka się z
człowiekiem, który powinien stanowić centrum jej zainteresowania. W tym miejscu warto
zaznaczyć, że psychoterapia nie jest uniwersalnym i idealnym rozwiązaniem. Nie każda osoba z
problemami emocjonalnymi wymaga jej podjęcia, natomiast istotne jest, aby każdy, kto jest nią
zainteresowany, był gotowy do wspólnej ekscytującej podróży i pracy.
Ernest Swora